Hơn 200 nghiên cứu được thực hiện trên 1,4 triệu bệnh nhân cho thấy metformin làm giảm nguy cơ tim mạch trên bệnh nhân đái tháo đường hiệu quả hơn so với các đối thủ cạnh tranh của nó.
Một phân tích gộp gần đây được công bố trên tạp chí Annals of Internal Medicine cho thấy metformin, thuốc được sử dụng rộng rãi trong điều trị đái tháo đường type 2, có tính an toàn trên tim mạch cao hơn so với nhiều nhóm thuốc mới khác. Metformin thể hiện những ưu thế vượt trội khi so sánh với sulfonylurea trong việc làm giảm nguy cơ tương đối tử vong do bệnh tim mạch khoảng 30-40%.
Để so sánh hiệu quả và tính an toàn của phác đồ đơn trị liệu (nhóm thiazolidinedione, metformin, nhóm sulfonylurea, nhóm thuốc ức chế DPP4, nhóm thuốc ức chế SGLT-2 và nhóm thuốc đồng vận thụ thể GLP-1) và các phác đồ phối hợp với metformin ở người lớn mắc đái tháo đường týp 2, dựa trên nguồn cơ sở dữ liệu từ MEDLINE, EMBASE, và CENTRAL, 179 cuộc thử nghiệm và 25 nghiên cứu quan sát đã được đưa vào phân tích.
Kết quả cho thấy, khi sử dụng metformin, tỷ lệ tử vong do tim mạch thấp hơn so với nhóm sulfonylurea; tuy nhiên, các bằng chứng về tử vong do mọi nguyên nhân, nguy cơ mắc bệnh tim mạch, và các biến chứng mạch máu nhỏ là không đầy đủ hoặc không đủ mạnh. Các phác đồ đơn trị liệu và phác đồ phối hợp với metformin làm giảm HbA1c tương tự nhau, ngoại trừ nhóm thuốc ức chế DPP-4 có hiệu quả thấp hơn. Metformin, nhóm thuốc ức chế DPP-4, nhóm thuốc đồng vận thụ thể GLP-1, và nhóm thuốc ức chế SGLT-2 có thể giảm cân hoặc không làm thay đổi cân nặng. Ngược lại, nhóm sulfonylurea, nhóm thiazolidinedione, và insulin gây tăng cân (sự khác biệt giữa các nhóm lên đến 5 kg). Hạ đường huyết xảy ra thường xuyên hơn khi sử dụng nhóm sulfonylurea. Các tác dụng không mong muốn trên đường tiêu hóa hay gặp nhất với metformin và nhóm thuốc đồng vận thụ thể GLP-1. Trong khi đó các thuốc ức chế SGLT-2 làm tăng tỉ lệ nhiễm nấm đường sinh dục.
Từ các kết quả trên có thể kết luận rằng, các bằng chứng tiếp tục ủng hộ metformin là thuốc đầu tay trong điều trị đái tháo đường týp 2, dựa trên tính an toàn tương đối và các lợi ích trên HbA1c, cân nặng và tỷ lệ tử vong do tim mạch (so với sulfonylurea). Thêm vào đó, metformin là thuốc điều trị đái tháo đường duy nhất được chứng minh làm giảm các biến chứng mạch máu lớn, điều này có thể giải thích bởi các tác dụng bên ngoài việc kiểm soát đường huyết. Nó cũng được sử dụng như là một biện pháp hỗ trợ cho việc thay đổi lối sống trong giai đoạn tiền đái tháo đường và đề kháng insulin. Rất nhiều bằng chứng trong y văn ủng hộ việc sử dụng metformin ngay cả trong những trường hợp bị chống chỉ định do lo ngại nhiễm toan lactic, bởi vì các dữ liệu hiện có cho thấy rằng, nồng độ lactate và nguy cơ nhiễm acid lactic không có sự khác biệt đáng kể ở những bệnh nhân sử dụng metformin so với các thuốc hạ đường huyết khác. Gần đây, metformin cũng đã thu hút sự chú ý như là một thuốc tiềm năng trong điều trị các bệnh thoái hóa thần kinh như bệnh Alzheimer.
Hiệu quả, tính an toàn, lợi ích trên tim mạch và trên chuyển hóa, và khả năng phối hợp với các nhóm thuốc khác khiến metformin trở thành thuốc hạ đường huyết được lựa chọn đầu tay trong điều trị đái tháo đường type 2.
Một số thuốc điều trị đái tháo đường đường uống khác được đưa ra thị trường gần đây đã đặt ra sự cần thiết phải đánh giá vai trò của metformin trong liệu pháp ban đầu và trong sự phối hợp với các nhóm thuốc này. Ngày càng có nhiều bằng chứng từ các nghiên cứu in vitro và in vivo cho thấy metformin có vai trò chống lại sự tăng sinh của các tế bào ung thư và có thể có tác dụng bảo vệ tế bào thần kinh. Nguy cơ hạ đường huyết không đáng kể khi sử dụng đơn độc và rất ít tương tác thuốc có ý nghĩa lâm sàng làm cho metformin là một thuốc có độ an toàn cao. Khả năng dung nạp với metformin có thể được cải thiện bằng cách hiệu chỉnh liều thích hợp, khởi đầu bằng liều thấp để giảm tác dụng phụ đến mức tối thiểu hoặc bằng cách chuyển sang dạng phóng thích kéo dài.
Một số lưu ý trong thực hành:
- Metformin tác dụng chủ yếu ở gan bằng cách làm giảm bài xuất glucose ở gan và làm tăng hấp thu glucose vào các mô ngoại vi mà chủ yếu là mô cơ.
- Thuốc hạ đường huyết được lựa chọn đầu tiên trong điều trị đái tháo đường type 2.
- Metformin là thuốc điều trị đái tháo đường duy nhất được chứng minh làm giảm các biến chứng mạch máu lớn, điều này có thể giải thích bởi các tác dụng bên ngoài việc kiểm soát đường huyết
Nhóm dịch: SVD4. Lương Minh Nhật, Nguyễn Thị Thảo Uyên – SVD3. Hồ Ngọc Lan Anh, Hồ Thị Thanh Nhàn
Nguồn: Nisa M. Maruthur, Eva Tseng, Susan Hutfless, (7th , June, 2016), Diabetes Medication as Monotherapy or Metformin-Based Combination Therapy for Type 2 Diabetes, Annals of Internal Medicine, Vol.164 No.11
